ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ
ΙΣΤΟΡΙΚΟN ΛΕΞΙΚΟN ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ

ΤΟΜΟΣ ΠΡΩΤΟΣ

ΠΡΟΦΟΡΑ ΦΘΟΓΓΙΚΩΝ ΤΙΝΩΝ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑΤΩΝ

Ὅταν φωνῆεν ἢ δίφθογγος γράφεται μὲ ὑφέν, προφέρεται μετὰ τοῦ ἑπομένου φωνήεντος ἢ διφθόγγου
κατὰ συνίζησιν καὶ δὴ μονοσυλλάβως. Τοῦτο συμβαίνει εἰς τὰ συμπλέγματα ια, ιο, ιου, ηα, ηο, ηου, υα, υο, υου, εια, οια,
εα, εε, εω, αια κλπ. Οἱ φθόγγοι ε καὶ αι, ἂν καὶ κατὰ τὴν προφορὰν εἶναι ἰσοδύναμοι πρὸς τὸ ι, διὰ λόγους ἱστορικῆς
γραφῆς διατηροῦνται ἐκεῖ, ἔνθα ἀρχαιόθεν ἐπροφέροντο ὡς ε καὶ αι.

Ἀναλόγως τῆς φύσεως τοῦ προηγουμένου συμφώνου ὁ συνιζανόμενος οὖτος φθόγγος ι διατίθεται κατὰ
προφορὰν διαφόρως ὡς ἑξῆς.

Προηγουμένων τῶν οὐρανικῶν κ, γ, χ, τοῦ ὑγροῦ λ, τῶν ἐρρίνων μ, ν καὶ τῶν συριστικῶν σ , ξ, ψ τὸ κατόπιν
τούτων ἐκ συνιζήσεως μετὰ τοῦ ἑπομένου φωνήεντος ἢ διφθόγγου προερχόμενον ι προφέρεται ὡς ἡμίφωνον, οἶον
ἀγαπητικειά, ἀγγειό, γιά, Γεῶργος, προστυχιά, στοιχειό, ἀγάληα, ἀγελαιά, ἀγκαλεά, βασιλεάς, παλαιός, μιά, νεός, νεές, ἄξιος,
φορεσιά, χαψιὰ κτλ.

Προηγουμένων τῶν δασέων θ, φ καὶ τῶν ψιλῶν π, τ τὸ ι προφέρεται ὡς οὐρανικὸν χ, οἶον ἀγκάθια=ἀγκάθχ̑α,
χωράφια=χωράφχ̑α, πιάνω=πχ̑άνω, ποιὸς =πχ̑ός, ποιοὶ=πχ̑οί, ὅποιου=ὅπχ̑ου, φωτιὰ=φωτχ̑ά, τέτοιος =τέτχ̑ος κτλ.

Προηγουμένων τῶν μέσων β, δ, μπ, b, ντ, d, τοῦ συριστικοῦ ζ καὶ τοῦ ὑγροῦ ρ προφέρεται ὡς οὐρανικὸν γ,
οἷον βιὸς = βγ̑ός, διάβολος = δγ̑άβολος, παιδιοῦ = παιδγ̑οῦ, ἀδειάζω = ἀδγ̑άζω, βραδυάζω = βραδγ̑άζω, ἔμπυο = ἔμπγ̑ο,
κάbια=κάbγ̑α, ἀγνάντια=ἀγνάντγ̑α, δόdια=δόdγ̑α, τραπέζια=τραπέζγ̑α, πιπερεὰ=πιπεργ̑ά, ἀραιὸς =ἀρός, μαχαιρεὲς =μαχαιργ̑ές.

Ὅταν τὸ ι προφέρεται ὡς φθόγγος αὐτοτελὴς (δηλ. χωρὶς συνίζησιν), διακρίνεται διὰ τῶν ἄνωθεν τιθεμένων
διαλυτικῶν, οἷον ἀποκρϊά, γρϊά, κρϊὰς παρὰ τὰ ἀποκρεά, γραιά, κρεάς.

Κατὰ συνίζησιν προφέρονται καὶ τὰ συμπλέγματα αε, αη, ει, οι κτλ. (ὡς περίπου ἀπηγγέλλοντο αἱ ἀρχαῖαι
δίφθογγοι αι, ει καὶ οι), οἷον ἀετός, ἀηδόνι, καημός, λειμόνι, ροιδεὰ κτλ.

Ἀπὸ τὰ συμφωνικὰ συμπλέγματα τὸ μὲν τζ̑ παχύτερον τοῦ τζ προφέρεται περίπου ὡς τὸ Γαλλικὸν dj, οἶον
ἀβτζ̑ῆς, καλατζ̑εύω, κορίτζ̑α, τὸ δὲ το͂ παχύτερον τοῦ τσ περίπου ὡς τὸ Γερμανικὸν tsch, οἶον ἀβγοτσ̑έρας, τσ̑αί.

ΤΟΜΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΣ, ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

ΠΡΟΦΟΡΑ ΦΘΟΓΓΙΚΩΝ ΤΙΝΩΝ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑΤΩΝ

Ὅταν φωνῆεν ἢ δίφθογγος γράφεται μὲ ὑφέν, προφέρεται μετὰ τοῦ ἑπομένου φωνήεντος ἢ διφθόγγου κατὰ συνίζησιν
καὶ δὴ μονοσυλλάβως. Τοῦτο συμβαίνει εἰς τὰ συμπλέγματα ια, ιο, ιου, υα, υο, υου, εια, οια, κλπ.

Ἀναλόγως τῆς φύσεως τοῦ προηγουμένου συμφώνου ὁ συνιζανόμενος οὗτος φθόγγος i διατίθεται κατὰ προφορὰν διαφόρως
ὡς ἑξῆς:

Προηγουμένων τῶν οὐρανικῶν κ, γ, χ, τοῦ ὑγροῦ λ, τῶν ἐρρίνων μ, ν καὶ τῶν συριστικῶν σ , ξ, ψ τὸ κατόπιν τούτων
ἐκ συνιζήσεως μετὰ τοῦ ἑπομένου φωνήεντος ἢ διφθόγγου προερχόμενον ι προφέρεται ὡς ἡμίφωνον, οἷον ἀγαπητικειά,
ἀγγειό, γιά, Γιῶργος, προστυχιά, στοιχειό, ἀγελιά, ἀγκαλιά, βασιλιάς, παλιός, μιά, νιός, νιές, ἄξιος, φορεσιά, χαψιά κτλ.

Προηγουμένων τῶν δασέων θ, φ καὶ τῶν ψιλῶν π, τ τὸ ε προφέρεται ὡς οὐρανικὸν χ, οἷον ἀγκάθια=ἀγκάθχ̑α, χωράφια=χωράφχ̑α,
πιάνω=πχ̑άνω, ποιὸς =πχ̑ός, ποιοὶ=πχ̑οί, ὅποιου=ὅπχ̑ου, φωτιὰ=φωτχ̑ά, τέτοιος =τέτχ̑ος κτλ.

Προηγουμένων τῶν μέσων β, δ, μπ, b, vt, d, τοῦ συριστικοῦ ζ καὶ τοῦ ὑγροῦ ρ προφέρεται ὡς οὐρανικὸν γ, οἷον
βιὸς =βγ̑ός, διάβολος =δγ̑άβολος, παιδιοῦ=παιδγ̑οῦ, ἀδειάζω=ἀδγ̑άζω, βραδυάζω=βραδγ̑άζω, ἕμπυο=ἕμπγ̑ο, κάbια=κάbγ̑α,
ἀγνάντια=ἀγνάντγ̑α, δόdια=δόdγ̑α, τραπέζια=τραπέζγ̑α, πιπεριὰ=πιπεργ̑ά, ἀραιὸς =ἀργ̑ός, μαχαιριὲς =μαχαιργ̑ές.

Ὅταν τὸ ι προφέρεται ὡς φθόγγος αὐτοτελὴς (δηλ. χωρὶς συνίζησιν), διακρίνεται διὰ τῶν ἄνωθεν τιθεμένων διαλυτικῶν,
οἶον ἀποκρῖά, γριά, κριὰς παρὰ τὰ ἀποκριά, γριά, κριάς.

Κατὰ συνίζησιν προφέρονται καὶ τὰ συμπλέγματα αι, αη, ει, οι κτλ. (ὡς περίπου ἀπηγγέλλοντο αἱ ἀρχαῖαι δίφθογγοι
αι, ει καὶ οι), οἶον ἀιτός, ἀηδόνι, καημός, λειμόνι, ροιδιὰ κτλ.

Ἀπὸ τὰ συμφωνικὰ συμπλέγματα τὸ μὲν τζ παχύτερον τοῦ τζ προφέρεται περίπου ὡς τὸ Γαλλικὸν dj, οἷον ἀβτζ̑ῆς,
καλατζ̑εύω, κορίτζ̑α, τὸ δὲ τσ παχύτερον τοῦ τσ περίπου ὡς τὸ Γερμανικὸν tsch, οἷον ἀβγοτσ̑έρας, τσ̑αί.

The Historical Lexicon of Modern Greek (ILNE)

About
Updates
Accessibility
Help using the ILNE
Privacy Policy
Terms of Use
Contact
Online Version: tlg@uci.edu
Printed Version: info@academyofathens.gr

Copyright© 2024
TLG® is a registered trademark of The Regents of the University of California.